Москвадагы “Цивилизациялар диалогу” институнун илимий изилдөөлөр боюнча жетекчиси, саясат таануучу Алексей Малашенко Кыргызстандагы соңку бир жылдагы өзгөрүүлөр тууралуу “Азаттыкка” кыскача ой бөлүштү.
“Азаттык”: Сооронбай Жээнбековдун президенттик кызматка киришкенине бир жылга чукулдап баратат. Бул мөөнөт ичинде Кыргызстанда саясий-экономикалык чөйрөдө кандай өзгөрүүлөр болду? Жылыш байкалдыбы?
Алексей Малашенко: Азырынча эч нерсе өзгөрө элек. Коррупцияга каршы күрөш сыяктуу кадимки процесстер жүрүп жатат. Салыштырмалуу туруктуулук камсыз кылынды. Президент Сооронбай Жээнбеков бир нерсе кылганга аракет кылып жатат. Бирок сапаттуу өзгөрүүлөрдү көрө элекмин.
Алар азырынча өз ара алакаларын тактап, парламенттик шайлоого камданып жатышат. Мага азырынча ал саясий атаандаштарынан бир аз чоочулап тургандай сезилип жатат. Мурдагы президент Алмазбек Атамбаев деле азырынча өзүн тынч алып жүрөт. Анын деле кандайдыр бир таасири жок сыяктуу.
Азыр алар коррупция менен алек болуп жатышат. Кытайдын инвестициясы сыяктуу каражаттардын ыксыз сарпталышы боюнча чоң маселелер болуп жатат. Ал эми кандайдыр бир кырдаалды жакшыртуу аракеттери азырынча байкала элек.
“Азаттык”: Айрым эксперттер соңку бир жылда сот системасын реформалоодо же экономика тармагында жылыштар болбогонун айтып жатышат. Президенти бул тармактардагы абал ойлондурушу керекпи?
Алексей Малашенко: Ал ойлонуп жатат. Жаңыдан гана иштей баштады. Бул Кыргызстан да. Ар кыл кызыкчылыктар, кландар бар. Бир нерсе кылгандай болуп жатат. Бирок жылыш болгонун же болбогонун так айтуу үчүн убакыт керек. Жок дегенде бир жылдан көбүрөөк убакыт зарыл. Бир жылда эч нерсени өзгөртө албайсың.
Чындыгында ким бийликте болбосун, бул өлкөдө соңку 15 жылда деле өтө олуттуу өзгөрүү болуп кете элек. Оңой эмес. Бул – экономикасы татаал, ири мамлекеттик карызы бар өлкө. Азыр сөз кылуу эртерээк.
Оптимисттик көз карашты да айтайын. Мындан жаман да болушу мүмкүн эле. Саясий туруктуулуктун болгонунун өзү деле жакшы. Кандайдыр бир улут аралык араздашуулар же исламчыл оппозиция жок. Бул жагынан алар азаматтар. Ал эми экономика бул оор маселе.
“Азаттык”: Жээнбеков бийликке келгенден коррупцияга каршы күрөштү күчөтүүгө убада берип, соңку бир жылда чоң камоолор болду. Муну коррупцияга каршы күрөштүн жыйынтыгы катары кароого болобу?
Алексей Малашенко: Көптөгөн камоолор болду. Алар улана берет. Бирок коррупцияга каршы күрөшүү – бул бир маселе. Ал эми реформаларды ишке ашыруу – башка маселе. Экөө эки башка нерсе. Биринчиси жазалоо болсо, экинчиси жаңы нерсени түзүү дегенди билдирет. Бүтүндөй чөлкөмдө боло келгендей эле, Кыргызстанда реформа кылуу кыйын.
“Азаттык”: Сиз ошондой реформалардын жышаанын көрө алдыңызбы?
Алексей Малашенко: Белгилер көп. Бирок аны ишке ашырыш керек. Бул сыяктуу өлкөлөрдөгү бардык реформалар туруктуулук маселесине барып такалат. Бизде деле ошондой.
Саясий эрк бар. Бирок ал үчүн тобокелчиликтерге баруу керек. Реформа жүргүзүлө баштаганда сөзсүз кимдир бирөөлөр жабыркайт. Мында адаттан тыш эч нерсе жок. Реформадан коркушат.
“Азаттык”: Соңку бир жыл Сооронбай Жээнбеков менен экс-президент Алмазбек Атамбаевдин ортосундагы мамиле начарлаганы жана мурдагы бийликтин тушунда дайындалган бир катар кызмат адамдарынын иштен кетиши менен да эсте калды. Азыркы жана мурдагы президенттердин ортосундагы пикир келишпестик кайсы этапта? Токтоду деп айтса болобу?
Алексей Малашенко: Менимче, мурдагы президент Алмазбек Атамбаев күрөшөйүн деп деле ойлогон жок. Андыктан андан кандайдыр бир атаандаш тарапты издебейт болчумун. Ал кырдаалды жакшы баамдап турган адам. Албетте, алардын ортосунда түшүнбөстүктөр болду. Бирок экөөнүн ортосунда чоң жаңжал болот деп ойлобойм. Себеби экөө тең бири-бирин жакшы билишет.
